چگونگی تجربه دژاوو

(نظریات علمی که پدیده‌ی دژاوو را توضیح می‌دهند.)

 دژاوو یک اصطلاح فرانسوی است؛ به معنی «از قبل دیده‌شده». این یک احساس عجیب است که قبلاً چیزی را تجربه کرده‌ایم؛ هرچند که می‌دانیم آن چیز جدید است.

برای نمونه، ممکن است از یک مکانِ جدید دیدن کنید و احساس کنید، قبلاً هم، همان‌جا قدم زده‌اید؛ یا ممکن است، فرد جدیدی را ببینید و احساس کنید که قبلاً همان او را دیده‌اید. نظریه‌های گوناگونی در مورد چگونگی ایجاد دژاوو وجود دارد، اما هیچ‌کس به‌یقین دلیل آن را نمی‌داند. 

برخی از نظریه‌هایی که تلاش می‌کنند از دریچه‌ی دانش دژاوو را شرح بدهند، در اینجا می‌آوریم:  

شکاف در ادراک: این نظریه می‌گوید، انسان یک چیز را دو بار می‌بینید، اما بار اول توجه زیادی به آن نمی‌کند. سپس مغز از آن خاطره می‌سازد، اما فرد متوجه آن نمی‌شود. تا وقتی دوباره آن یا شبیه آن را می‌بیند، مغز آن را به‌عنوان پدیده‌ای آشنا تشخیص می‌دهد، اما چون نمی‌تواند به یاد بیاورد که قبلاً آن را کجا دیده، این باعث ایجاد احساس دژاوو می‌شود.

اختلال در مغز: این نظریه می‌گوید، مغز یک کاستی موقتی دارد که باعث اختلالات الکتریکی می‌شود. این اختلالات بر بخش‌هایی از مغز که حافظه و آشنایی را هدایت می‌کنند، تأثیر می‌گذارند و درنتیجه مغز زمان حال را با گذشته اشتباه می‌گیرد و این احساس را می‌دهد که قبلاً همان موقعیت تجربه‌شده است. این همچون اتفاقی است که در برخی از انواع صرع اتفاق می‌افتد.

دوپامین: این نظریه می‌گوید که دژاوو با ماده شیمیایی دوپامین در مغز شما مرتبط است. دوپامین در یادگیری، انگیزش و پاداش نقش مهمی دارد. برای همین هم گه‌گاه، مغز بیش‌ازاندازه دوپامین تولید می‌کند که می‌تواند بر حافظه و درک تأثیر بگذارد. این باعث می‌شود فرد احساس کند، پیش‌تر صحنه‌ای را دیده یا انجام داده، حتی اگر هیچ‌وقت ندیده باشد.

برخی از داروها همچنین می‌توانند سطح دوپامین را افزایش داده و باعث ایجاد دژاوو شوند.

شباهت محیطی: بنابراین اندیشه، دژاوو زمانی اتفاق می‌افتد که وارد مکان یا موقعیتی شویم که شبیه به موقعیت‌های «پیش‌تر تجربه کرده» باشد. مغز تلاش می‌کند تجربه کنونی را با تجربه پیشین هماهنگ کند، اما نمی‌تواند هماهنگی دقیقی ایجاد کند. این بازخورد، «احساس آشنایی آمیخته با عدم اطمینان» در ذهن به وجود می‌آورد. برای نمونه، ممکن است وقتی وارد لابی هتلی می‌شوید که شبیه اتاق نشیمن خانه دوران کودکی شماست، ممکن است احساس دژاوو کنید.

دژاوو معمولاً بی‌خطر است و به این معنی نیست که شما با حافظه یا مغز خود مشکل‌دارید. بااین‌حال، اگر اغلب یا برای مدت طولانی دژاوو را تجربه می‌کنید، یا اگر با نشانه‌های دیگری مانند گیجی، سردرد یا مشکلات بینایی همراه است، برای اطمینان باید با پزشک مشورت کنید.

امیدواریم این مقاله به شما کمک کند تا دژاوو را بهتر درک کنید؛ همچنین پیشنهاد می‌کنیم به نظریات فانتزی یا شبه‌علمی توجه نکنید.

اگر دوست یا آشنایی دارید که با دژاوو پیوندی تنگاتنگ دارد یا آن را زیاد تجربه می‌کند، حتماً این یادداشت را برای او بفرستید.